Το Πυργί της Χίου

Το Πυργί είναι ένα από τα μεσαιωνικά μαστιχοχώρια της Νότιας Χίου. 

Επειδή ελάχιστα πλήγηκε από τον σεισμό του 1881 διατηρεί και εσωτερικά τη μεσαιωνική του όψη. 

Οι δρόμοι είναι στενοί, τα σπίτια ψηλά, διώροφα και τριώροφα τα περισσότερα και συνεχόμενα μεταξύ τους κατά μήκος των δρόμων. Οι δρόμοι είναι γραφικότατοι, καθώς τα σπίτια συνδέονται με τα απέναντι με αψίδες (δοξαράδες).

Τα σπίτια της πλατείας και κάποια άλλα μέσα στο χωριό έχουν εξωτερικά ασβεστώδες επίχρισμα περίεργο, με διάφορα γραμμικά εγχάρακτα σχέδια (ή στολίδια), τα οποία, κατ΄ άλλους μεν είναι ανατολίτικη τεχνοτροπία, κατ΄ άλλους δε Ιταλικής προελεύσεως (STUCCO). 

 
Το επίχρισμα αυτό με τα διάφορα σχέδια λέγεται στη γλώσσα του χωριού «ξυστά». Τα ξυστά αρχίζουν πάντα σχεδόν από τα μισά της πόρτας και σε άλλα πάνω από την πόρτα. Τα σχέδια τους αποτελούνται από τετράγωνα, ρόμβους, τρίγωνα, πολλά απ’ αυτά έχουν μπουκέτα σε βάζο, πελαργούς, κλαδιά δέντρων, φύλλα στενόμακρα κλπ. 

 
Τα ξυστά γίνονται κατ΄ αρχή με ένα καλό επίχρισμα, μετά γίνεται ένα δεύτερο επίχρισμα από μαύρη άμμο την οποία φέρνουν από τη θάλασσα τα Μαύρα Λιβάδια ή Μαύρο Γιαλό. Όταν ενωθούν περνούν ένα τρίτο επίχρισμα (ασβέστη) στον οποίο όταν είναι φρέσκος χαράζουν με το διαβήτη και το χάρακα τα σχέδια. Μετά χαράζουν τα σχέδια με το πιρούνι και μένει το άσπρο. Το χαραγμένο παίρνει σκούρο χρώμα και τότε παρουσιάζεται μια παράξενη ποιότητα απαλού ανάγλυφου.
 

Άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής είναι τα μικρά ντοματάκια που τα δένουν σε αρμαθειές και τα κρεμούν από τα μπαλκόνια. Τα ντοματάκια αποξηραίνονται και κρατούν για πολύ καιρό τους χυμούς και τη νοστιμιά τους.