"Ο μεγάλος δικτάτορας"

Ο Τσάρλι Τσάπλιν, υποδύεται έναν διπλό ρόλο σ' αυτήν την πικρή κωμωδία: τον αρχηγό ενός φασιστικού κράτους ένα πρόσωπο που ξεκάθαρα αναφέρεται στο Αδόλφο Χίτλερ και έναν αθώο εβραίο κουρέα υπήκοο αυτού του κράτους. Επίκαιρος όσο ποτέ ο μεγαλύτερος κωμικός όλων των εποχών σκηνοθετεί μια εύστοχη και πικρή (παρόλα τα χρόνια που περάσαν) αντιπολεμική σάτιρα .

Ύστερα από είκοσι χρόνια σε ένα νοσοκομείο, υποφέροντας από αμνησία, ένας εβραίος κουρέας επιστρέφει στην πατρίδα του. Εκεί όμως πολλά έχουν αλλάξει, καθώς ο παρανοϊκός δικτάτορας της Τομανίας, Αντενόιντ Χίνκελ, ο οποίος είναι ολόιδιος με αυτόν, σχεδιάζει να κατακτήσει τον κόσμο ξεκινώντας ταυτόχρονα μια μεγάλη εκστρατεία αντισημιτισμού. Όμως η ομοιότητα του ντροπαλού κουρέα με το μεγαλομανή δικτάτορα θα γίνει αιτία τρομερών παρεξηγήσεων...

Ο Τσάπλιν άρχισε για πρώτη φορά να επεξεργάζεται την ιδέα του Μεγάλου Δικτάτορα όταν ένας φίλος του, ο άγγλος σκηνοθέτης και παραγωγός Αλεξάντερ Κόρντα, τού ανέφερε ότι η κινηματογραφική του περσόνα θύμιζε πολύ τον Αδόλφο Χίτλερ. Αργότερα έμαθε μάλιστα ότι είχαν γεννηθεί με μια εβδομάδα διαφορά, είχαν περίπου το ίδιο ύψος και βάρος και ότι και οι δύο μεγάλωσαν μέσα στη φτώχεια ώσπου κατάφεραν να πετύχουν, ο καθένας φυσικά στο χώρο του. Όταν πλέον ο Τσάπλιν άρχισε να πληροφορείται τις πολιτικές πεποιθήσεις του Χίτλερ που βασίζονταν στο ρατσισμό και τις επεκτατικές ιδέες, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την ομοιότητά τους αυτή προκειμένου να επιτεθεί στο Χίτλερ μέσω της ταινίας.

Η παραγωγή του φιλμ ξεκίνησε το 1937, όταν λίγοι πίστευαν ότι ο Ναζισμός ήταν μια τόσο καταστροφική και ολοκληρωτική ιδεολογία , όπως αποδείχθηκε το 1940 που κυκλοφόρησε η ταινία. Ο ίδιος ο Τσάπλιν δήλωσε ότι αν γνώριζε την πραγματική έκταση των κτηνωδιών των Ναζί «...δε θα διακωμωδούσε ποτέ τη δολοφονική τους παράνοια».

Σύμφωνα με ντοκουμέντα από τα γυρίσματα της ταινίας, ο Τσάπλιν άρχιζε να αισθάνεται ολοένα και πιο άβολα με το να σατιρίζει τον Χίτλερ όσο περισσότερα μάθαινε για τη δράση του Χίτλερ στην Ευρώπη. Τελικά η εισβολή στη Γαλλία τον ενέπνευσε να αλλάξει το τέλος της ταινίας και να συμπεριλάβει την περίφημη ομιλία. Αρχειακό υλικό αποκάλυψε ένα εναλλακτικό τέλος που απορρίφθηκε, όπου Γερμανοί εισβάλλουν σε ένα παραδοσιακό χορό. Ο Τσάπλιν έλεγε πως το κοστούμι του Χίνκελ τον έκανε να αισθάνεται πιο επιθετικός, ενώ κοντινοί του άνθρωποι τον θυμούνται να γίνεται πιο δύσκολος στη δουλειά τις μέρες που γύριζε τις σκηνές του στο ρόλο του δικτάτορα.

Όταν κυκλοφόρησε ο Μεγάλος Δικτάτωρ, ο Χίτλερ απαγόρευσε την προβολή του σε όλες τις χώρες που συνεργάζονταν με τη Γερμανία ή βρίσκονταν υπό την κατοχή της, στην Ισπανία μάλιστα προβλήθηκε μονάχα μετά το θάνατο του στρατηγού Φράνκο, το 1975! Όμως η περιέργεια έσπρωξε το Χίτλερ να εισάγει μια κόπια, την οποία πρόβαλε όχι μία, αλλά δύο φορές! Δυστυχώς η ιστορία δεν κατέγραψε τις αντιδράσεις του. Όταν το πληροφορήθηκε ο Τσάπλιν είπε: «Θα έδινα οτιδήποτε για να μάθω τι σκεφτόταν».

Παρά το μποϊκοτάζ, η ταινία προβλήθηκε μια φορά σε γερμανικό ακροατήριο. Κάπου στα κατεχόμενα Βαλκάνια, μέλη μιας αντιστασιακή οργάνωσης αντικατέστησαν την κωμική όπερα, που παιζόταν σε ένα στρατιωτικό κινηματογράφο, με μια κόπια του Μεγάλου Δικτάτορα που παρέλαβαν από την Ελλάδα. Έτσι μια ομάδα γερμανών στρατιωτών είχε την ευκαιρία να δει την ταινία. Κάποιοι από αυτούς εγκατέλειψαν την αίθουσα μόλις συνειδητοποίησαν τι έβλεπαν, ενώ κάποιοι άλλοι άρχισαν να πυροβολούν την οθόνη.

Ενώ κυκλοφόρησε δεκατρία χρόνια μετά το τέλος της βωβής περιόδου, ο Μεγάλος Δικτάτωρ είναι η πρώτη ταινία, στην οποία ο Τσάπλιν χρησιμοποίησε όλες τις δυνατότητες που προσέφερε ο ομιλών κινηματογράφος. Υπήρξε υποψήφια για πέντε Όσκαρ: καλύτερης σκηνοθεσίας, πρωτότυπου σεναρίου, μουσικής, Β' και φυσικά Α' ανδρικού ρόλου για την υπέροχη ερμηνεία του Τσάρλι Τσάπλιν.

Πηγή: Αντίπερα όχθη

Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να ακούσετε τον περίφημο λόγο του Τσάπλιν με τον οποίο κλείνει η ταινία. Από κάτω μπορείτε να διαβάσετε την μετάφραση. Απολαύστε τον.

Λυπάμαι αλλά δεν θέλω να είμαι ένας αυτοκράτορας - αυτό δεν είναι δουλειά μου. Δε θέλω να αποκλείσω ή να κατακτήσω κανέναν. Θα ήθελα να τους βοηθήσω όλους, αν ήταν δυνατόν, Εβραίους και μη,  μαύρους και άσπρους. Όλοι θέλουμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο, τα ανθρώπινα όντα είναι έτσι. Όλοι μας θέλουμε να ζήσουμε από την ευτυχία του άλλου και όχι από τη δυστυχία του. Δεν θέλουμε να μισούμε και περιφρονούμε ο ένας τον άλλο. Σε αυτόν τον κόσμο υπάρχει χώρος για όλους και η γη είναι πλούσια και μπορεί να προσφέρει σε όλους.


Ο τρόπος της ζωής μπορεί να είναι ελεύθερος και όμορφος. Αλλά έχουμε χάσει τον τρόπο.
Η πλεονεξία έχει δηλητηριάσει τις ψυχές των ανθρώπων, έχει φράξει τον κόσμο με μίσος,
μας έχει βυθίσει στη δυστυχία και την αιματοχυσία. Έχουμε αναπτύξει την ταχύτητα αλλά έχουμε εγκλωβιστεί. Τα μηχανήματα μας έχουν κάνει εξαρτώμενους. Η γνώση μας μας έχει καταστήσει κυνικούς, η ευφυΐα μας σκληρή και αγενής. Σκεφτόμαστε πάρα πολύ και αισθανόμαστε λίγα. Περισσότερο από τα μηχανήματα χρειαζόμαστε την ανθρωπότητα. Περισσότερο από την ευφυΐα χρειαζόμαστε την καλοσύνη και την ευγένεια.


Χωρίς αυτές τις ιδιότητες, η ζωή θα είναι βίαιη και όλα θα χαθούν.
Το αεροπλάνο και το ραδιόφωνο μας έχουν φέρει πιο κοντά. Η ίδια η φύση αυτών των εφευρέσεων φωνάζει  για την καλοσύνη στα άτομα, φωνάζει για την καθολική αδελφοσύνη, για την ενότητα όλων μας. Ακόμη και τώρα η φωνή μου φθάνει σε εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο, εκατομμύρια απελπισμένων ανδρών, γυναικών και μικρών παιδιών, θύματα ενός συστήματος που βασανίζει και φυλακίζει αθώους ανθρώπους.


Σε εκείνους που μπορούν να με ακούσουν λέω  «Μην απελπίζεστε».
Η δυστυχία που είναι τώρα επάνω μας είναι μόνο η διάβαση της πλεονεξίας, είναι η πικρία των ατόμων που φοβούνται την ανθρώπινη πρόοδο.  Το μίσος των ατόμων θα περάσει και οι δικτάτορες θα πεθάνουν και η δύναμη που πήραν από τους ανθρώπους, θα επιστρέψει στους ανθρώπους και καθώς οι άνθρωποι θα πεθαίνουν [τώρα] η ελευθερία δεν θα χαθεί ποτέ.


Στρατιώτες - μην παραδωθείτε στα θηρία, σ΄αυτούς που σας περιφρονούν και σας υποδουλώνουν - που οργανώνουν τις ζωές σας, σας λένε τι να κάνετε, τι να σκεφτείτε και τι να αισθανθείτε, που σας γυμνάζουν, σας τρέφουν, σας θεραπεύουν ως βοοειδή, ως τροφή πυροβόλων. Μην δίνετε τον εαυτό σας σε αυτά τα ανήθικα άτομα, άτομα μηχανών, με τα μυαλά μηχανών και τις καρδιές μηχανών. Δεν είστε μηχανές. Δεν είστε βοοειδή. Είστε άνδρες. Έχετε την αγάπη της ανθρωπότητας στις καρδιές σας. Δεν μισείτε. Μόνο αυτοί που δεν έχουν αγαπηθεί μισούν. Μόνο οι αντιπαθείς και οι αφύσικοι. Στρατιώτες, μην αγωνιστείτε για τη σκλαβιά, αγωνιστείτε για την ελευθερία.


Στο δέκατο έβδομο κεφάλαιο του Αγίου Λουκά είναι γραμμένο "Η βασιλεία του Θεού είναι μέσα στον άνθρωπο". Όχι σε έναν άνθρωπο, όχι σε μια ομάδα ανθρώπων,  αλλά σε όλους - σε σας , στους ανθρώπους. Εσείς οι άνθρωποι έχετε την εξουσία, την δύναμη να δημιουργήσετε μηχανές, τη δύναμη να δημιουργήσετε την ευτυχία. Εσείς οι άνθρωποι έχετε τη δύναμη να κάνετε τη ζωή ελεύθερη και όμορφη, να κάνετε αυτήν την ζωή μια θαυμάσια περιπέτεια. Έτσι, στο όνομα της δημοκρατίας ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη, ας ενωθούμε όλοι. Ας παλέψουμε για έναν νέο κόσμο, ένα αξιοπρεπή κόσμο που θα δώσει στους ανθρώπους την ευκαιρία να εργαστούν, που θα σας προσφέρει το μέλλον και τα γηρατειά και την ασφάλεια.


Με την υπόσχεση αυτών των πραγμάτων, θηρία απέκτησαν δύναμη, αλλά ψεύδονται. Δεν εκπληρώνουν την υπόσχεσή τους και ποτέ δεν θα το κάνουν. Οι δικτάτορες είναι ελεύθεροι, αλλά υποδουλώνουν τους ανθρώπους. Τώρα, ας αγωνιστούμε για να εκπληρώσουμε αυτή την υπόσχεση. Ας παλέψουμε για την απελευθέρωση του κόσμου, να καταργήσουμε τους εθνικούς φραγμούς, να καταργήσουμε την απληστία, το μίσος και τη μισαλλοδοξία. Ας παλέψουμε για έναν κόσμο δικαίου, ένα κόσμο όπου η επιστήμη και η πρόοδος θα οδηγήσουν στην ευτυχία όλων. Στρατιώτες, στο όνομα της δημοκρατίας, ας ενωθούμε όλοι!


Κοιτάξτε ψηλά. Τα σύννεφα φεύγουν, ο ήλιος αρχίζει να φαίνεται. Βγαίνουμε από το σκοτάδι και ερχόμαστε στο φως. Ερχόμαστε σε έναν καινούριο κόσμο. Ένα νέο είδος κόσμου όπου οι άνθρωποι θα ξεπεράσουν το μίσος και τη κτηνωδία τους. Η ψυχή του ανθρώπου έχει βγάλει φτερά και θα αρχίσει να πετάει. Θα πετάξει μέσα από το ουράνιο τόξο, στο φως της ελπίδας, στο μέλλον, σ΄αυτό το μέλλον που ανήκει σε σένα, σε μένα, σε όλους μας. Κοιτάξτε ψηλά.

Αναρτήθηκε από: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ