Ο άνθρωπος που έσωσε τους Έλληνες πρόσφυγες της Σμύρνης

Η ιστορία του Asa K. Jennings αποδεικνύει ακράδαντα ότι οι ήρωες δεν είναι οι κυβερνήσεις, δεν είναι οι υπουργοί και οι στρατηγοί, δεν είναι οι μεγάλοι και οι δυνατοί, αλλά οι άνθρωποι σαν κι εμένα και σένα που έχουν τη δύναμη και τη θέληση μέσα τους να αλλάξουν τον κόσμο. Ποιος είναι ο Asa K. Jennings; Σύμφωνα με την αγγλική Βικιπαίδεια είναι εκείνος που βοήθησε να απομακρυνθούν οι 350.000 κατατρεγμένοι Έλληνες  πρόσφυγες από τις ακτές της Σμύρνης εκείνες τις τρομερές ημέρες της καταστροφής. Η Ελλάδα τον έχει τιμήσει με το σπουδαιότερο πολιτικό της μετάλλιο, τον Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος  και το υψηλότερο πολεμικό της μετάλλιο,  το μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας. Ωστόσο η ιστορία του είναι άγνωστη, σε κανένα σχολικό βιβλίο δεν αναφέρεται και μάλλον θα καταλάβετε γιατί, όταν τη διαβάσετε.

O Έιζα Τζένιγκς (Asa Jennings 1877-1933) γεννήθηκε στο Upstate της Νέας Υόρκης και για ένα διάστημα διετέλεσε μεθοδιστής πάστορας. Ήταν μέλος της YMCA (Χριστιανική Ένωση Νέων Ανθρώπων). Το 1904 σε ηλικία 28 ετών προσβλήθηκε από μια σπάνια ασθένεια της σπονδυλικής στήλης με αποτέλεσμα να αποκτήσει μία τεράστια καμπούρα και το ύψος του να περιοριστεί στα 1,60 μέτρα. Ξεκίνησε τη διεθνή καριέρα του ως εκπρόσωπος της YMCA στη Γαλλία, το 1918. Τον Αύγουστο του 1922 τοποθετήθηκε στη Σμύρνη, όπου ανέλαβε την τοπική YMCA, λόγω απουσίας του διευθυντή.

Μετά την κατάρρευση του ελληνικού στρατιωτικού μετώπου χιλιάδες έλληνες πρόσφυγες εισέρρευσαν στη Σμύρνη, αναζητώντας σωτηρία. Ο τουρκικός στρατός, μαζί με ατάκτους κατέλαβε την Σμύρνη αρχές Σεπτεμβρίου. Οι λεηλασίες και οι βιαιοπραγίες σε βάρος του χριστιανικού πληθυσμού αποκορυφώθηκαν με τον εμπρησμό της πόλης από τους Τούρκους. Περίπου 300.000 άνθρωποι στο έλεος των Τούρκων, υφίσταντο κάθε είδους εγκληματική ενέργεια. Οι Τούρκοι αποφάσισαν όλους αυτούς τους ανθρώπους να τους μεταφέρουν στο εσωτερικό της Ανατολίας, όπως έκαναν με την γενοκτονία των Αρμενίων, απόφαση, που θα τους οδηγούσε στην εξόντωσή τους.

Παρόλο, που όλοι οι ξένοι υπήκοοι εγκατέλειψαν την πόλη ο Asa Jennings παρέμεινε. Αργότερα είπε, ότι αισθάνθηκε το χέρι του Θεού στον ώμο του, ενώ έγραψε: «Μου φαινόταν, ότι τα τρομερά, αγωνιώδη, απελπισμένα ουρλιαχτά, που εκλιπαρούσαν για βοήθεια δεν θα έπαυαν να με κυνηγάνε σε όλη μου την ζωή». Βλέποντας τι γινόταν στην πόλη, πήρε το αυτοκίνητο της YMCA και επισκέφθηκε τον Μουσταφά Κεμάλ ο οποίος του έδωσε την άδεια μεταφοράς των ελλήνων με πλοία εκτός των ανδρών από 18 έως 45 ετών.

Με δικά του έξοδα, με ένα ιταλικό πλοίο, μετέφερε αρχικά 2.000 έλληνες στην Μυτιλήνη, όπου ναυλοχούσαν 20 πλοία, που μετέφεραν τον ελληνικό στρατό. Ζήτησε από τον στρατηγό Φράγκου να του διαθέσει τα πλοία για την μεταφορά των σφαγιαζόμενων ελλήνων. Ο στρατηγός ζήτησε εγγυήσεις, ότι οι Τούρκοι δεν θα καταλάβουν τα πλοία και ότι τα αμερικανικά πολεμικά πλοία θα τα προστατεύσουν.

Ο Asa Jennings επέστρεψε στην Σμύρνη πήρε από τον Μουσταφά Κεμάλ τις εγγυήσεις και από τον αμερικάνο κυβερνήτη Powells, ο οποίος του διέθεσε σκάφος και επέστρεψε στη Σμύρνη. Οι νέες διαπραγματεύσεις με τον στρατηγό Φράγκο δεν κατέληξαν και ο Asa Jennings απογοητευμένος τις πρώτες πρωινές ώρες βγήκε στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Εκεί είδε να εισέρχεται το πολεμικό πλοίο «Κιλκίς», κυβερνήτης του οποίου ήταν ο Ι. Θεοφανίδης. Συζήτησε μαζί του το θέμα και ο Ι. Θεοφανίδης τον έφερε σε επαφή με την ελληνική κυβέρνηση με τον ασύρματο του πλοίου με κρυπτογραφημένα μηνύματα.

Έγραψαν μαζί ένα μήνυμα, που εστάλη κωδικοποιημένο στις Αρχές στην Αθήνα. Το μήνυμα έλεγε: «Εν ονόματι του ανθρωπισμού αποστείλατε άνευ καθυστερήσεως είκοσι σκάφη ευρισκόμενα εδώ και αδρανούντα δια να παραλάβουν λιμοκτονούντας Έλληνας πρόσφυγες εκ Σμύρνης. Έιζα Τζένιγκς. Αμερικανός πολίτης». Η απάντηση ήταν ποιος είναι αυτός. Ο Τζένιγκς απάντησε, ότι ήταν ο πρόεδρος της Αμερικανικής Επιτροπής Περίθαλψης στην Μυτιλήνη. Η πρώτη απάντηση ήταν, ότι ο πρωθυπουργός κοιμάται. Ο Τζένιγκς απαίτησε να τον ξυπνήσουν.

Στο επόμενο μήνυμα έλεγε ότι ο πρωθυπουργός είχε να συγκαλέσει Υπουργικό Συμβούλιο και ρωτούσαν ποια προστασία προσέφερε στα ελληνικά πλοία. Ο Τζένιγκς απάντησε ότι αμερικανικά πολεμικά θα τα προστάτευαν στην είσοδο και έξοδο από την Σμύρνη. Ο Τζένιγκς ρωτήθηκε εκ νέου αν «τα αμερικανικά αντιτορπιλικά θα προστατεύσουν τα πλοία εάν οι τούρκοι προσπαθήσουν να τα καταλάβουν». Αν
και μπορούσε να μην εγγυηθεί, απάντησε υπεκφεύγοντας: «Καθόλου χρόνος για συζήτηση λεπτομερειών. Οι παρεχόμενες εγγυήσεις θα πρέπει να θεωρηθούν ικανοποιητικές». Τέλος ο πρωθυπουργός και το Υπουργικό Συμβούλιο απάντησαν, ότι κανένα πλοίο δεν μπορούσε να πάει στην Σμύρνη.

Στις 4 μ.μ. της 23ης Σεπτεμβρίου 1922 με τις διαπραγματεύσεις στο αδιέξοδο ο Τζένιγκς έστειλε μήνυμα στο Υπουργικό Συμβούλιο, ότι αν δεν λάβει ευνοϊκή απάντηση μέχρι τις 6μμ θα τηλεγραφούσε χωρίς κώδικα, έτσι ώστε το μήνυμα να γίνει γνωστό παντού, ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν επέτρεπε ελληνικά πλοία να σώσουν έλληνες πρόσφυγες, που τους περίμενε βέβαιος θάνατος ή ακόμα χειρότερα. Ο εκβιασμός έπιασε! Λίγο πριν τις 6μμ ήλθε η απάντηση: «Όλα τα πλοία τίθενται υπό τις διαταγές σας για να απομακρυνθούν οι πρόσφυγες από την Σμύρνη». Ο Τζένιγκς είχε γίνει ναύαρχος όλου του ελληνικού στόλου!

Ο κυβερνήτης Θεοφανίδης συγκάλεσε συγκέντρωση των καπετάνιων των εμπορικών πλοίων στο «Κιλκίς», όπου τους ανακοίνωσε να ετοιμάσουν τα πλοία μέχρι τα μεσάνυκτα, διαφορετικά θα περνούσαν Στρατοδικείο με συνοπτικές διαδικασίες. Εννέα πλοία, «Τα πλοία της Συμπόνιας», απέπλευσαν τα μεσάνυκτα με τον Τζένιγκς στο προπορευόμενο «Προποντίς» με αμερικανική σημαία. Ο στόλος, συνάντησε το αμερικανικό Lawrence, ο καπετάνιος του οποίου κάλεσε τον Τζένιγκς να συνεχίσει το ταξίδι του με αυτόν. Ο Τζένιγκς αρνήθηκε και παρέμεινε στη γέφυρα του «Προποντίς».

Εν τω μεταξύοι Τούρκοι χαλάρωσαν τα μέτρα, επέτρεψαν τα πλοία να δέσουν στην προβλήτα του σιδηροδρόμου και επιμήκυναν την προθεσμία από 7 σε 11 ημέρες.

Στις 24 Σεπτεμβρίου 1922 οι πρώτοι πρόσφυγες, ηλικιωμένοι, γυναίκες και παιδιά είχαν διασωθεί. Στις 26 Σεπτεμβρίου ο Τζένιγκς επέστρεψε με 17 πλοία, ενώ την επομένη τρίτη ημέρα ήλθε και ένας μεταγωγικός στόλος ναυλωμένος από Βρετανούς. Μέχρι την 1η Οκτωβρίου 1922, 180.000 πρόσφυγες είχαν μεταφερθεί από την Σμύρνη. Το τελευταίο πλοίο απέπλευσε 6 ώρες πριν την εκπνοή της τουρκικής διορίας. Κατόπιν, ζητήθηκε διορία για άλλες 8 ημέρες, κατά τις οποίες τα ελληνικά πλοία μετέφεραν και άλλους πρόσφυγες από τα κοντινά λιμάνια του Αϊβαλί, Βουρλών και Τσεσμέ, όπου περίμεναν για δύο εβδομάδες, ανεβάζοντας τον αριθμό στις 300.000.

Ο εγγονός του Asa K. Jennings στην εκδήλωση του Δήμου Βόλου

Πάντως στις 14 Φεβρουαρίου 2016 το Δημαρχείο Βόλου, πραγματοποίησε εκδήλωση προς τιμή του Asa K. Jennings, του αφανή ήρωα, που με τις ενέργειές του έσωσε περί τους 300.000 Έλληνες στη Σμύρνη, το 1922 σε μια προσπάθεια να τιμηθεί η προσφορά του και να γίνει γνωστό το κατόρθωμά του.

Αυτός ο δύσμορφος άντρας ανέλαβε πρωτοβουλίες πολύ παραπέρα από τα υπηρεσιακά του καθήκοντα και κατόρθωσε με προσωπικές ενέργειες διαπραγματεύσεις και μπλοφάροντας να σώσει χιλιάδες κυνηγημένους και κακοποιημένους συνανθρώπους του, επειδή άφησε να εκδηλωθεί «το λιοντάρι που ο κάθε άνθρωπος κρύβει στην καρδιά του».

Το αμερικάνικο αυτό γνωμικό είναι εκείνο που υποσημειώνει την αναθηματική πλάκα του Δήμου Βόλου, τα αποκαλυπτήρια της οποίας έγιναν στον περιβάλλοντα χώρο του Δημαρχείου, την Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016, με επιμνημόσυνη δέηση από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δημητριάδος κ.κ. Ιγνάτιο. Κατά την τελετή που έγινε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχείου Βόλου προβλήθηκε η ταινία «The strange destiny» (παραγωγή Metro Goldwyn – Mayers Studios, 1945) με θέμα τη ζωή του Asa K. Jennings και έβγαλε λόγο ο εγγονός του που είχε προσκληθεί από την Αμερική για το λόγο αυτό.

Πληροφορίες: Βικιπαίδεια, Ελευθερία, Ελεύθερος Κόσμος

Αναρτήθηκε από: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ