Πείτε να 'ρθουν ψυχολόγοι, είναι σοβαροί οι λόγοι

Πριν από λίγους μήνες το Υπουργείο έστειλε στα σχολεία ψυχολόγους. Ποιος ο ρόλος τους, τι  αντιμετώπισαν και τι βρήκαν τελικά στα ελληνικά σχολεία; Σχολικός εκφοβισμός, σχολική απόρριψη, παρεμβατικοί διευθυντές είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που ήρθαν στο φως. Το άρθρο από το  Χαράλαμπο  Πίσχο, Ψυχολόγο, Ειδικό Γραμματέα του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων και Επιστημονικό Υπεύθυνο του Ψυχολογικού - Θεραπευτικού Κέντρου  «Συναίσθηση».

Πριν λίγους μήνες, το Υπουργείο Παιδείας επέλεξε να μας αιφνιδιάσει, αποφασίζοντας να προσλάβει ψυχολόγους για τα σχολεία. Όλοι όσοι βρισκόμαστε στην ψυχολογική κοινότητα, κρατήσαμε επιφυλάξεις και αναμέναμε να δούμε τα κριτήρια επιλογής, τον καθορισμό των θέσεων, τη διασπορά των ψυχολόγων, τις ανάγκες που θα καλούνταν να καλύψουν καθώς και το job description τους.

Δυστυχώς, οι επιφυλάξεις μας επαληθεύτηκαν. Η πρόσληψη αφορούσε, μεταξύ άλλων ειδικοτήτων, και ψυχολόγους μέσω του Προγράμματος «Προώθησης της Απασχόλησης  Κοινωφελούς εργασίας» του ΟΑΕΔ. Οι ψυχολόγοι αυτοί κατανεμήθηκαν στις σχολικές μονάδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε όλη την Ελλάδα, με τη διάρκεια της πρόσληψης να είναι πεντάμηνη ή εξάμηνη και να αφορά κυρίως σε ανέργους ψυχολόγους εγγεγραμμένους στον ΟΑΕΔ.

Παρά τη μικρή διάρκεια της σύμβασης, ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων (Σ.Ε.Ψ.) χαιρέτησε την ενέργεια αυτή του Υπουργείου Παιδείας, διότι πάγιο αίτημα της κοινότητας των ψυχολόγων είναι η δημιουργία μονίμων θέσεων ψυχολόγων στη δημόσια εκπαίδευση, όπως συμβαίνει στην πλειονότητα των Ευρωπαϊκών χωρών. Συγκεκριμένα, η Ε.F.P.A. (European Federation of Psychologists Associations), η 

Συνομοσπονδία των Ευρωπαϊκών Ψυχολογικών Συλλόγων, στην οποία ο Σ.Ε.Ψ. είναι μέλος ως νόμιμος εκπρόσωπος των ψυχολόγων στην Ελλάδα, έχει δημιουργήσει Task Force για το επάγγελμα των ψυχολόγων στην εκπαίδευση, και σε έρευνα που έκανε, διεπίστωσε ότι από τις 18 χώρες που πήραν μέρος (Αυστρία, Βέλγιο, Κροατία, Κύπρος, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Λιθουανία, Ολλανδία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία και Ελβετία), όλες διέθεταν ψυχολόγους στα σχολεία πλην της Ιταλίας. (Task Force Psychologist in Educational System-GA London 2001). Και όλα αυτά 13 χρόνια πριν.

O λόγος που όλες αυτές οι χώρες έχουν ψυχολόγους στα σχολεία, είναι διότι έχουν διαπιστώσει την ανάγκη παρουσίας τους στην εκπαίδευση και όλα αυτά τα χρόνια έχει αποδειχθεί αδιάσειστα η σπουδαιότητα της συνεισφοράς των ψυχολόγων στο εκπαιδευτικό έργο. Η εκπαίδευση και η ψυχολογία των παιδιών, βαδίζουν μαζί κατά την εξελικτική τους φάση.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η εκπαίδευση δεν πρέπει να είναι μόνο διαθέσιμη για όλα τα παιδιά, αλλά υποχρεώνει τις κυβερνήσεις να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να δημιουργήσουν το καλύτερο εκπαιδευτικό περιβάλλον, που στοχεύει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, στα ταλέντα του, στις ψυχικές και φυσικές του ικανότητες ώστε να έχει τις καλύτερες επιδόσεις. Η εκπαίδευση χρειάζεται επίσης να στοχεύει στην προετοιμασία του παιδιού για μία υπεύθυνη ζωή στην ελεύθερη κοινωνία, υπό το πνεύμα της κατανόησης, της ειρήνης, της ισονομίας των φύλων και της φιλίας μεταξύ των ανθρώπων, των εθνών, των θρησκευτικών ομάδων και των διαφορετικών φυλών (Convention on the Rights of the Child, άρθρα 18, 19, 29)

Οι ψυχολόγοι στο εκπαιδευτικό σύστημα συνεισφέρουν σε όλους αυτούς τους στόχους, παρέχοντας εξειδικευμένη γνώση σχετικά με την ανάπτυξη και την μάθηση, βοηθώντας στη δημιουργία ενός βέλτιστου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, στο οποίο τα σχολεία μπορούν να παρέχουν την ιδανική ισορροπία μεταξύ του αναπτυξιακού σταδίου και των ατομικών αναγκών των μαθητών αλλά και στις διδασκαλικές και εκπαιδευτικές συνθήκες.

Οι ψυχολόγοι ερχόμενοι σε επαφή με τα παιδιά από σχετικά μικρή ηλικία και σε καθημερινή επαφή στο σχολείο, βρίσκονται στην πλεονεκτική θέση να βοηθήσουν εξατομικευμένα τα παιδιά στην ανάπτυξή τους. Οι κύριες δραστηριότητές τους είναι:

- Boηθούν τα παιδιά να προσαρμοστούν στο σχολικό περιβάλλον σε διαφορετικά στάδια της ανάπτυξής τους.

- Βοηθούν στον σχηματισμό θετικών στάσεων απέναντι στο σχολείο και στην εκπαίδευση, που αυτές προσφέρουν ένα γόνιμο πεδίο για μάθηση.

- Κατευθύνουν τους μαθητές να αναπτύξουν έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής από μικρή ηλικία.

- Εντοπίζουν συμπεριφορικές δυσκολίες.

- Εντοπίζουν μαθησιακές δυσκολίες, είτε εγγενείς είτε ειδικές (δυσλεξία, διάσπαση προσοχής κτλ).

- Βοηθούν στην αναγνώριση και αποτροπή συμπεριφορικών και ψυχικών δυσκολιών.

- Βοηθούν όπου διακρίνουν κοινωνική στέρηση, φυλετικές διακρίσεις ή οικογενειακές δυσκολίες που υπονομεύουν την εξέλιξη του παιδιού. (ΝEPES – Network of European Psychologists in the Educational System – EFPA GA Istanbul 2011)

Στην Ελλάδα, το επάγγελμα «ψυχολόγος στο σχολείο» ακούγεται σαν ένα κακόγουστο ανέκδοτο. Οι προσπάθειες που έχουν γίνει εδώ και τρεις δεκαετίες, χτυπούσαν σε στερεότυπα, συνδικαλιστικές ανασφάλειες για ενδεχόμενη απώλεια της "εξουσίας" στην τάξη, αδυναμία κατανόησης της σημασίας του επαγγέλματος από τους υπεύθυνους και προσήλωση περισσότερο στα κοινωνικά ταμπού παρά στην ουσία της ψυχολογίας και της ψυχικής υγείας των μαθητών.

Τα χρόνια του μνημονίου ήρθαν να αποκαλύψουν τη γύμνια του εκπαιδευτικού μας συστήματος στην παροχή ψυχοκοινωνικής στήριξης των μαθητών και των οικογενειών τους, με αφετηρία την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού μέχρι την αδυναμία του σχολικού πλαισίου να ανταπεξέλθει στις δραστικές αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας και χτυπούν τη βάση της κοινωνίας μας: την οικογένεια και το σχολείο. Σε μία κοινωνία που αλλάζει, βραχυπρόθεσμα προς το χειρότερο, η ψυχική υγεία των συνανθρώπων μας επηρεάζεται σε τέτοιο βαθμό που είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν τα αρνητικά συναισθήματα του θυμού, της θλίψης, της απώλειας χωρίς επιστημονική βοήθεια και εύκολα μετατρέπονται σε μορφές βίας, με άμεσα ή έμμεσα αποτελέσματα στα πιο εύκολα θύματα, στα ίδια τα παιδιά.

Μπορεί το Υπουργείο να έλαβε εις γνώση του όλα τα παραπάνω και να αποφάσισε να προσλάβει ανέργους ψυχολόγους στο πρόγραμμα «Προώθησης της Απασχόλησης  Κοινωφελούς εργασίας» για να στελεχώσουν τα σχολεία. Ο τρόπος όμως που το έπραξε, φανέρωσε προχειρότητα, βιασύνη και αγωνία που σίγουρα δεν οδηγεί στην αυθεντική ψυχοκοινωνική στήριξη των μαθητών/καθηγητών/γονέων/σχολείου.

Ωστόσο, επειδή οι συνάδελφοι ήταν κυρίως νεοεισερχόμενοι στο επάγγελμα και οι περισσότεροι εξ αυτών δεν είχαν ανάλογη εμπειρία σε σχολικό πλαίσιο και επειδή η επιστημονική τους καθοδήγηση περιορίστηκε σε Υπουργική απόφαση που περιγράφει μεν τα καθήκοντά τους εκτενώς αλλά χωρίς άμεση επιπλέον υποστήριξη, πολλοί εξ αυτών απευθύνθηκαν στον Σ.Ε.Ψ. ζητώντας εποπτεία.

Έτσι, ο Σ.Ε.Ψ. ανταποκρινόμενος αμέσως στο αίτημα αυτό των συναδέλφων δημιούργησε πάραυτα τις απαραίτητες δομές για  να προσφέρει εποπτεία στους νέους συναδέλφους, προκειμένου να καταστεί επιτυχής η παρουσία των ψυχολόγων στο δημόσιο σχολικό περιβάλλον τόσο επ’ ωφελεία των μαθητών, δασκάλων/καθηγητών και γονέων, όσο και των ιδίων των  ψυχολόγων, στα νέα απαιτητικά  τους καθήκοντα.  Οι μηνιαίες εποπτείες, περιελάμβαναν  παρουσιάσεις των εποπτευομένων σε μικρές και μεγάλες ομάδες ακολουθούμενες από σχολιασμό των συμμετεχόντων (εποπτεία ομοτίμων), καθώς και διαλέξεις θεωρίας. Επόπτες των ομάδων αυτών ήταν εξειδικευμένοι ψυχολόγοι, μέλη του Σ.Ε.Ψ. με μακροχρόνια επαγγελματική εργασία στην δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση.

Κατά τη διάρκεια των εποπτικών συναντήσεων, αποκαλύφθηκαν δυσάρεστα και ανησυχητικά φαινόμενα που εκτυλίσσονταν μέσα στο σχολείο, όπως του σχολικού εκφοβισμού, της σχολικής απόρριψης, της μαζικοποίησης των αναγκών των παιδιών, της ψυχοπαθολογίας, των μαθησιακών δυσκολιών, των συμπεριφορικών δυσκολιών, χρήσης ναρκωτικών και άλλα παρόμοια, που κλήθηκαν να βοηθήσουν αποτελεσματικά οι ψυχολόγοι. Περιστατικά που με τους ψυχολόγους απόντες, θα καλούνταν να τα αντιμετωπίσουν οι δάσκαλοι και οι διευθυντές, χωρίς την απαιτούμενη επιστημονική γνώση και χωρίς υπομονή, την ίδια στιγμή που οι ίδιοι βιώνουν μία σειρά από προσωπικά και επαγγελματικά προβλήματα, ευρισκόμενοι πολύ κοντά σε burn out.

Ταυτόχρονα, ήρθαν στο φως και λειτουργικά προβλήματα που αντιμετώπισαν οι συνάδελφοι στα σχολεία. Παρεμβατικοί διευθυντές που ήθελαν να είναι παρόντες στις συνεδρίες με τους μαθητές και τους γονείς και που ήθελαν να ελέγχουν τους προσωπικούς φακέλους των μαθητών (γεγονός που απαγορεύεται ρητά από τη δεοντολογία του επαγγέλματός μας), έλλειψη προσωπικού γραφείου για τις συνεδρίες που σε πολλές περιπτώσεις έφτασαν να γίνονται σε βιβλιοθήκες με χωρίσματα βιβλίων Ρώσων συγγραφέων, απαξίωση του ρόλου του ψυχολόγου που αντιμετωπιζόταν σαν εξομολογητής μέχρι και τοποθέτηση ψυχολόγου σε 9(!) σχολεία είναι μερικά από τα παράδοξα που αντιμετώπισαν οι ψυχολόγοι. Φυσικά, υπήρξε και θετική ανταπόκριση, που καταγράφηκε ως εφόδιο για μελλοντικό παραδειγματισμό.

Kανείς όμως δεν μπορεί να κατηγορήσει το εκπαιδευτικό προσωπικό. Όπως ένιωσαν οι ψυχολόγοι μόλις παρουσιάσθηκαν στο σχολικό πλαίσιο, το ίδιο ένιωσαν και οι δάσκαλοι/καθηγητές. Σε πολλές περιπτώσεις οι διευθυντές δεν είχαν ενημερωθεί καν για την παρουσία ψυχολόγων, καθώς η γραφειοκρατία δεν επέτρεψε στα έγγραφα κοινοποίησης της απόφασης να φτάσουν εγκαίρως.

Ο ρόλος του ψυχολόγου στην εκπαίδευση είναι σημαντικός και σε αυτό το κομμάτι. Να αποτελέσει δηλαδή έναν πολύτιμο σύμμαχο στο έργο των εκπαιδευτικών, προσφέροντας με την συστημική ματιά του, πληροφορίες που ξεφεύγουν από τον δάσκαλο, ο οποίος φροντίζει για τόσα άλλα σημαντικά θέματα μέσα στην τάξη. Πρόκειται για μία αλληλοσυμπλήρωση του γονεϊκού ρόλου που έχει ο δάσκαλος, για ένα ιδανικό πάντρεμα εκπαίδευσης και ψυχολογίας, που μόνο καλό είναι για τα παιδιά και τις οικογένειές  τους. Ένα πάντρεμα, που οι νέοι δάσκαλοι, καθηγητές και σχολικοί σύμβουλοι καλωσορίζουν, επιδιώκουν και διεκδικούν από τα αρμόδια όργανά τους.

Η συζήτηση, όχι πια για την σπουδαιότητα του ψυχολόγου στην εκπαίδευση, αλλά για την εδώ και τώρα παρουσία του στο σχολικό πλαίσιο, είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Οι ανάγκες είναι ορατές και δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε εις βάρος της ψυχικής υγείας των παιδιών και των γονέων. Για αυτό, ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να παραθέσει τη Δευτέρα 30 Ιουνίου, στις 18.30, στα γραφεία του (Αμαλίας 42, Στύλοι Ολυμπίου Διός) συνέντευξη τύπου στους δημοσιογράφους, για το ρόλο του ψυχολόγου στην εκπαίδευση. Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει εκδήλωση όπου θα προχωρήσει σε Απονομή Βεβαιώσεων Επαγγελματικής Παρακολούθησης στους ψυχολόγους που έκαναν εποπτεία και ανοιχτή συζήτηση με όλους τους φορείς για τον ψυχολόγο στη δημόσια εκπαίδευση.

Μία σημαντική ενέργεια που θα οδηγήσει σε μία σειρά από δράσεις από όλους τους αρμόδιους φορείς, οι οποίες δεν σκοπεύουν να ανακαλύψουν τον τροχό, αλλά να βοηθήσουν τους ανθρώπους να τον εκμεταλλευτούν προς όφελός τους

Πηγή:  http://www.protagon.gr

Αναρτήθηκε από: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ