Αγώνες χωρίς αγωνία για την παιδεία

Του Πέτρου Μαρτινίδη*

«Μορφώνω όμως δεν θα πει μόνο οπλίζω τον νέο άνθρωπο για τον αγώνα της ζωής, αλλά (προπάντων) ευγενίζω την ψυχή του, βαθαίνω την αντίληψή του για τον κόσμο … τον κάνω πιο άνθρωπο».

Ε. Π. Παπανούτσος
 
Αγώνες και αγωνία για την παιδεία (Ικαρος 1965)
Yπάρχουν, αναμφίβολα, πολλοί καλοί δάσκαλοι σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Δάσκαλοι που χαίρονται να αφιερώνουν ώρες προετοιμασίας για κάθε μάθημα και απολαμβάνουν, μετά, το πώς η τάξη προσηλώνεται στην ανάπτυξη του θέματος, πώς κρατά την ανάσα της όσο κορυφώνεται η παρουσίαση και πώς αγαλλιά –μ’ εκείνο τον υπέροχο τρόπο που αγαλλιούν οι τάξεις, σε ένα είδος κοσμικής κατάνυξης– όταν καλοί και μέτριοι μαθητές, από κοινού, νιώθουν να μετουσιώνεται μια μέχρι τότε αδιάφορη πληροφορία σε πλούτο της πνευματικής περιουσίας του καθενός. Δάσκαλοι, επίσης, που αγωνιούν να δείξουν ότι η γνώση δεν είναι το μέσο αλλά ο στόχος· ότι αυτή μάς αναδιαμορφώνει, συνεχώς· ότι το να είσαι άνθρωπος δεν αποτελεί μια βιολογική ιδιότητα αλλά μια καριέρα· ότι να τρέφεις φυλετικό μίσος σε ξαναγυρίζει στην κατάσταση του ζώου· και ότι μόνο οι ιερείς, μόλις μάθουν με πόσα φυσήματα διώχνεται ο σατανάς στις βαπτίσεις ή ποιες ευχές αναπαύουν τον νεκρό στις κηδείες, δικαιούνται να ασκούν το λειτούργημά τους με αμετάβλητη επάρκεια. Οι υπόλοιποι, σε όλα τα άλλα πεδία, έχουμε να μαθαίνουμε και να ξεμαθαίνουμε, να επαναπροσδιορίζουμε την ορθοέπεια της επιστήμης με τις ευαισθησίες της τέχνης, όπως τις ευαισθησίες της τέχνης με την ορθοέπεια της επιστήμης, και να κατανοούμε καθημερινά τον κόσμο από την αρχή, έτοιμοι να αναθεωρήσουμε ό,τι ήδη κατέχουμε με βάση ό,τι νεότερο εμπεδώνουμε.


Τέτοιοι δάσκαλοι υπάρχουν. Δεν φαίνεται, όμως, να αποτελούν πλειονότητα, αν κρίνουμε από τη ραγδαία αύξηση της ρατσιστικής βίας ή από την εικόνα που παρουσίασαν αυτές τις μέρες στην τηλεόραση οι εκπρόσωποι των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης. Βλέποντας κάποιους, έμεινα να απορώ αν οι συγκεκριμένοι είναι σε θέση να διδάξουν οτιδήποτε άλλο εκτός από τακτικές συνδικαλιστικών αγώνων ή, για πιο προχωρημένα τμήματα, παραταξιακό νταηλίκι. Καμιά αίσθηση του πόσο άξεστη δείχνει μια κυρία που ξεφωνίζει, καμιά ανοχή προς αντιγνωμούντα συζητητή, καμιά άρθρωση επιχειρημάτων. Μόνο οργή, επιθετικότητα και ξύλινη αντιπολιτευτική συνθηματολογία. Μπορούσε να πρόκειται και για εκπροσώπους ΔΕΚΟ ή ιδιοκτητών ταξί.

Ισως αυτό είναι το μείζον πρόβλημα του ελληνικού συνδικαλισμού· ένα είδος μικρομεγαλισμού. Οχι εναντίωση στις επιμέρους αδικίες που ενδέχεται να επιφέρει ένας νέος νόμος, όχι προστασία μελών του κλάδου από κατατρεγμούς, αλλά συνολική εναντίωση και στον νόμο και στην κυβέρνηση. Σαν να πρόκειται για κόμματα, όχι για συνδικάτα. Κι όταν οι συνδικαλιστές διεκδικούν ρόλο κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και η κυβερνητική πλειοψηφία καταφεύγει σε μέτρα δεσποτικής εξουσίας, δεν ξέρω τι έχουμε να περιμένουμε. Συγκρούσεις στους δρόμους; Νέες εκλογές; Εμφύλιες συρράξεις για να μην κινδυνέψουν να μείνουν άνεργοι οι αναπληρωτές καθηγητές ή να μη μετατεθούν σε μακρινά σχολεία κάποιοι μόνιμοι;

Αν η αμφιβολία συνιστά, εδώ κι αιώνες, προϋπόθεση κάθε επιστημονικής και κοινωνικής προόδου, πώς μπορεί να εμφανίζονται ακλόνητοι στις βεβαιότητές τους οι παιδαγωγοί; Αυτό έχουν να πουν στους μαθητές τους; Υιοθετήστε τη δική μας άποψη για τα πράγματα, εμπλακείτε στους αγώνες που εμείς θεωρούμε δίκαιους, μάθετε να αναμασάτε τις ανατρεπτικές κοινοτοπίες που κι εμείς αναμασάμε, κι αλέστε τις δικές σας ζωές στα δικά μας δόγματα, πολύ πριν συγκροτήσετε προσωπική στάση μέσα στον κόσμο;

Αυτό που θα ’πρεπε να περιμένει ο καθένας από εκπαιδευτικούς που, εκτός από το να αγωνίζονται, αγωνιούν, επίσης, για την παιδεία, είναι η αφοσίωση στις τάξεις τους. Ακόμη και αν οι μισθοί είναι ελεεινοί, που είναι, τα ωράρια επιβαρυμένα, που δεν είναι, ή οι μεταθέσεις δυσμενείς, που άλλοτε είναι κι άλλοτε δεν είναι. Το να εργάζεσαι ως δάσκαλος δεν μοιάζει με το να εργάζεσαι ως βιομηχανικός εργάτης, ως δικηγόρος ή ως έμπορος. Οσο αδικημένος κι αν νιώθεις, δεν μειώνεις την απόδοσή σου, όπως δεν μειώνει την απόδοσή του ένας πυροσβέστης, εάν η πυρκαγιά ξεσπάσει την ώρα του ρεπό του. Και δεν εννοώ, ασφαλώς, απόδοση στη μετάδοση της διδακτέας ύλης. Εννοώ την απόδοση στη μετάδοση της αγάπης για τη μάθηση, τον αναστοχασμό, την ειρήνη, τη φιλαλληλία, την τέχνη, τη σύνεση – με μία λέξη: τον ανθρωπισμό.

* Ο κ. Πέτρος Μαρτινίδης είναι καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ και συγγραφέας.

Αναρτήθηκε από ΓΙΑΝ. ΠΑΝ.